Ο Μύθος του Χρυσού Τρίποδα by Δια βίου θέατρον σκηνή

Ο μύθος του Χρυσού Τρίποδα vol.1

Πώς γεννήθηκαν οι 7 Σοφοί της αρχαιότητας; Πώς καταξιώθηκαν στην κοινή συνείδηση των Ελλήνων και πώς συνδέθηκαν μυστηριακά με τον Απόλλωνα και το Μαντείο των Δελφών; Ποιον ρόλο επιτελεί στον ηθικό κώδικα των Ελλήνων ο χρυσός τρίποδας;

Η ιστορία μας. Ο μύθος λέει ότι κάποτε στην εποχή που ζούσαν εκείνοι, τον 7ο με 6ο αιώνα π.χ., βρέθηκε ένας χρυσός τρίποδας. Κάποιοι έμποροι της Ιωνίας είχαν συνάψει συμφωνία με Μιλήσιους ψαράδες και είχαν αγοράσει προκαταβολικά το αλίευμά τους. Όταν εκείνοι έριξαν τα δίχτυα τους ανοιχτά της νήσου Κω και κατόπιν τα ανέσυραν, μαζί με τα ψάρια, ανασύρθηκε στην επιφάνεια και ένας πολύτιμος χρυσός τρίποδας. Μεγάλη διαμάχη ξέσπασε τότε μεταξύ των ψαράδων και αυτών που είχαν προαγοράσει το αλίευμα, καθώς οι μεν πρώτοι υποστήριζαν ότι η συμφωνία αφορούσε μόνον τα ψάρια και όχι οτιδήποτε άλλο θα ανέσυραν από τον βυθό, άρα δεν ήταν υποχρεωμένοι να αποδώσουν τον τρίποδα ο οποίος τούς ανήκε, ενώ οι δεύτεροι υποστήριζαν ότι ο τρίποδας ανήκε σε αυτούς αφού ανασύρθηκε μαζί με το αλίευμα που είχαν προαγοράσει. Κάπως έτσι ξεκινάει η ιστορία μας, ένα φιλοσοφικών προεκτάσεων οδοιπορικό στην Ελλάδα των Επτά Σοφών της αρχαιότητας, του Τρωικού Πολέμου και του Δωδεκάθεου.

Οι Επτά Σοφοί. Σύμφωνα με αρκετούς φιλόλογους, οι επτά Σοφοί ‘Έλληνες δε συνιστούσαν ομάδα ή κύκλο, δηλαδή δεν είχαν σχέση μεταξύ τους, φανερή ή κρυφή, αλλά είναι ένα μεταγενέστερο φιλολογικό κατασκεύασμα των Αλεξανδρινών Χρόνων. ‘Ένα παρόμοιο φιλολογικό κατασκεύασμα της ίδιας περιόδου είναι και η κατάταξη των «επτά θαυμάτων της αρχαιότητας». Οι επτά σοφοί ‘Έλληνες, ωστόσο, σύμφωνα με κείμενα της αρχαιότητας, γνωρίζονταν και είχαν σχέσεις αναμεταξύ τους. Αλληλογραφούσαν, φιλοξενούσαν ο ένας τον άλλον, αλληλοβοηθούνταν και συμμετείχαν ενεργά στην εφαρμογή των ιδεών ή των σχεδίων του καθενός.

Η Δελφική διδασκαλία και ο Τρίποδας. Ο κατεξοχήν συνδετικός κρίκος μεταξύ των σοφιών της αρχαιότητας είναι οι Δελφοί. Οι σοφές ρήσεις τους ήταν καταγεγραμμένες στους πίνακες των Δελφών, ήταν σύμφωνες με τη διδασκαλία του ιερατείου, είχαν άμεση σχέση με τον θεϊκό λόγο του Απόλλωνα. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ο τρίποδας συμβολίζει τη δύναμη της πρόβλεψης και της μαντικής τέχνης και συνυφαίνεται άρρηκτα με τον Απολλώνιο λόγο. Από πού αντλεί όμως ο τρίποδας τη μαντική του αυτή ισχύ;

Ένα φιλοσοφικό παιχνίδι αινιγμάτων. Στο έργο του Πλούταρχου Επτά Σοφών Συμπόσιον απαντάται η εξής ιστορία: Ο φαραώ της Αιγύπτου Άμασις ζητάει τη βοήθεια των σοφών της Ελλάδας για τη λύση διάφορων αινιγμάτων που του θέτει ο βασιλιάς της Αιθιοπίας. Αν δεν απαντήσει σωστά, θα χάσει την περιοχή της Ελεφάντινης την οποία διεκδικούν οι Αιθίοπες.

Στο παιχνίδι αινιγμάτων ανάμεσα στους δύο βασιλιάδες, ο Άμασις θέτει στον Αιθίοπα βασιλιά το εξής αίνιγμα: «Ποιο είναι το πιο παλιό, το πιο ωραίο, το πιο μεγάλο, το πιο σοφό, το πιο κοινό, το πιο ωφέλιμο και το πιο βλαβερό, το πιο δυνατό και το πιο εύκολο;». Ο Αιθίοπας αποφαίνεται τα εξής: «Το παλαιότερο είναι ο χρόνος, το μεγαλύτερο ο κόσμος (σύμπαν), το σοφότερο η αλήθεια, το ωραιότερο το φως, το κοινότερο ο θάνατος, το ωφελιμότερο ο Θεός, το βλαβερότερο ο δαίμων, το δυνατότερο η τύχη, το ευκολότερο το ευχάριστο». Οι επτά σοφοί εντοπίζουν αδυναμίες στην απάντηση του Αιθίοπα. Ο Θαλής, με τη σύμφωνη γνώμη και των υπόλοιπων, παρέχει τις σωστές. Ο Θαλής υπογραμμίζει λοιπόν ότι δεν είναι «σοφότατον πάντων ο Θεός, αλλά ο Χρόνος». Ο Θεός, σύμφωνα με τον Θαλή, είναι «το παλαιότερο πάντων», επειδή είναι «αγέννητος».

Ο σοφότατος πάντων. Στο παραμύθι μας αυτό, ο χρυσός τρίποδας κάνει έναν κύκλο, περνώντας από τον κάθε σοφό χωριστά. Οι επτά Έλληνες, αποποιούμενοι την ταμπέλα του σοφού, δεν αποδέχονται τον τρίποδα όχι μόνο λόγω ηθικής, αλλά επειδή ακόμη δεν έχουν αποκτήσει όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζεται κάποιος, ώστε να κατέχει την τέχνη της μαντικής και της πρόβλεψης, καθώς σοφός θεωρείται αυτός που έχει την ικανότητα μέσω της γνώσης να προβλέπει το άμεσο αλλά και το μακρινό μέλλον. Άρα, απομένει να μάθουμε πού αφιερώνεται τελικά ο χρυσός τρίποδας.

Ας επικεντρωθούμε στην τεράστια αξία των ρήσεων των σοφών της αρχαιότητας, που αποτελούν τον ηθικό και πνευματικό πυρήνα του πολιτισμού μας. Ας διαπαιδαγωγήσουμε τα παιδιά μας μέσα από το θέατρο.

Γνωρίστε τους ηθοποιούς που θα μας ταξιδέψουν στον κόσμο της αρχαίας ελληνικής σοφίας με έναν αριστοφανικό, παιχνιδιάρικο κι ευφάνταστο τρόπο, ώστε μικροί και μεγάλοι να γνωρίσετε τον Μύθο του Χρυσού Τρίποδα και τα κρυμμένα του μυστικά, το γνώθι σαυτόν, το μηδέν άγαν, τις ρίζες μας.

Ευχαριστούμε θερμά τους Φένια Σαλούκα, Αρετή Μακρολειβαδίτη, Χριστίνα Νασιάδου, Δημήτρη Θεοδοσίου και Νίκο Κορεξιανό για την όμορφη συνέντευξη που παραχώρησαν στη Σωφέρ και ιδιαιτέρως το Στούντιο Έργον για τη ζεστή του φιλοξενία!

Μη χάσετε τη μία και μόνο παράσταση, την Κυριακή 8 του Μάη στις 11:30 π.μ στο δημοτικό θέατρο Καλαμαριάς ¨Μελίνα Μερκούρη¨. Έπεται και συνέχεια!