Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή δια χειρός Θανάση Σαράντου.

…τυφλός τά τ' ὦτα τόν τε νοῦν τά τ' ὄμματ᾽ εἶ.

Ο Οιδίπους και η Ιοκάστη αποτελούν ίσως το τραγικότερο ζευγάρι όλων των εποχών, καθώς ο γιος Οιδίπους, δίχως να το γνωρίζει ή τουλάχιστον να το υποπτεύεται, μέσα στην παράνοιά του και τα λογικά του σφάλματα (Άτη), φονεύει τον πατέρα του, Λάιο, και παντρεύεται τη μητέρα του, Ιοκάστη, με την οποία γεννά κι αναθρέφει τέσσερα ακόμη πιο τραγικά τέκνα, την Αντιγόνη, την Ισμήνη, τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, υποκείμενα μιας άλλης εξίσου δυνατής τραγωδίας του Σοφοκλή (Ύβρις). 

Πρόκειται για μια τραγωδία με εσωτερική πλοκή που κόβει την ανάσα, ένα αριστοτεχνικό κι υποβλητικό αστυνομικό δράμα, καθώς όλοι γνωρίζουμε τον «δολοφόνο» εξαρχής κι αγωνιούμε για την αναπόδραστη συντριβή και κάθαρσή του. Τίποτε δεν μπορεί να αποτρέψει την οργή των θεών (Νέμεσις), την επιβολή του άγραφου νόμου τους και την αποκατάσταση της ισορροπίας του κόσμου (Τίσις). Το σχήμα Άτη - Ύβρις – Νέμεσις – Τίσις αποτελεί τον δραματικό πυρήνα όλων των έργων της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Και η τραγωδία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη βασανισμένη ελληνική ψυχή ανά τους αιώνες μέχρι και σήμερα.

Ο Οιδίπους είναι ένας συμπαθέστατος ήρωας με ευγένεια, τόλμη, υπευθυνότητα και οξύνοια. Είναι ικανός να λύσει το αίνιγμα της Σφίγγας και να απελευθερώσει τη Θήβα από έναν τεράστιο μπελά. Παράλληλα, ωστόσο, γίνεται και ο ίδιος υπαίτιος ενός άλλου λιμού, ακόμη πιο θανατηφόρου, αφού είναι ο θύτης και το θύμα της δικής του οικογενειακής τραγωδίας, έστω και άθελά του. Παρόλη την οξυδέρκεια που τον διακρίνει, φαίνεται αρχικά κατώτερος των περιστάσεων, διότι διαπράττει αδίκημα που υπερβαίνει τον ανθρώπινο νόμο κι εθελοτυφλεί. Στο τέλος, ωστόσο, μετά την τεράστια ψυχική και πνευματική του πάλη, αναδεικνύεται ως κυρίαρχος ηγέτης, πατέρας κι άνθρωπος, καθώς αναλαμβάνει μόνος του όλη την ευθύνη για την οικογενειακή του τραγωδία και τα δεινά της πατρίδας του. Αυτοτιμωρείται τυφλώνοντας τον εαυτό του με δυο μεγάλες βελόνες και αυτοεξορίζεται, αφήνοντας στην εξουσία τον αδελφό της μητέρας και συντρόφου του, τον Κρέοντα.

Ο Σοφοκλής ανυπέρβλητος ψυχογράφος και ψυχαναλυτής θεμελιώνει αυτό που πολλούς αιώνες αργότερα κατονομάστηκε ως οιδιπόδειο σύμπλεγμα και χαρακτηρίζει σταθερά τη σχέση των γονέων με τα παιδιά τους σε υποσυνείδητο επίπεδο. Μέσα στο Σοφόκλειο έργο, ο άνθρωπος κατορθώνει επιτέλους να αποδεσμευτεί από τη μητέρα και τον πατέρα του, «σκοτώνοντας» τους όποιους δεσμούς με τα πρόσωπα αυτά, για να επιβληθεί στη συνέχεια και να μετουσιώσει τα αρχέγονα ένστικτά του σε πλήρη ελευθερία. Το φως γίνεται σκοτάδι και ξαφνικά αναδύεται λαμπρή και πύρινη η Αλήθεια.

Η Α-λήθεια παραμένει κρυμμένη στις σκιές, στις σιωπές, στο άδηλον και στον πυρήνα του σύμπαντός μας σαν σπέρμα φωτιάς. Μας γνέφει συγκαταβατικά με υπόνοιες, ιδέες, χρησμούς. Μας προκαλεί και μας προσκαλεί να τη γνωρίσουμε. Όμως, εάν δεν κάνουμε μια γερή βουτιά προς τα μέσα μας, εάν δεν ψάξουμε τις σκιές, τα όνειρα, τα λάθη μας, αυτή θα παραμείνει για πάντα κρυμμένη. Χρειάζεται τόλμη κι ανάληψη ευθύνης σε ό,τι δε διαπράχθηκε σωστά, για να αποκατασταθεί η φυσική τάξη του σύμπαντος και της ψυχής μας, και να συνεχιστεί εις το διηνεκές όχι μόνο η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους αλλά κυρίως η βασανιστική πορεία του εξανθρωπισμού του.

Ο Θανάσης Σαράντος και η Μάνια Παπαδημητρίου μάς ανοίγουν τις πύλες της τραγωδίας Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, σε μετάφραση Μίνωα Βολανάκη και σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου, επιχειρώντας, προπαντός με σεβασμό στο κείμενο του μεγάλου αυτού δραματουργού και με θαυμασμό στους ήρωες που οι ίδιοι υποδύονται, να ψυχογραφήσουν και να καταδείξουν τους ήρωές τους, αφενός αναζητώντας κι υπηρετώντας την αλήθεια αυτών, αφετέρου συμβάλλοντας αριστοτεχνικά στην κάθαρσή τους. Και μέσα από τον αποκαλυπτικό αυτό καθρέπτη του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, ο Θανάσης και η Μάνια αποκαλύπτουν στοιχεία της δικής τους προσωπικότητας και καθημερινότητάς τους φέρνοντάς μας λιγάκι πιο κοντά τους.

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τη Μάνια Παπαδημητρίου και τον Θανάση Σαράντο για τη συνέντευξη που παραχώρησαν στη Σωφέρ, μετά την πολύωρη κι απαιτητική τους γενική πρόβα, και το όμορφο μοίρασμα, καθώς και το Θέατρο Κήπου για τη φιλοξενία του. Ευχόμαστε η παράσταση αυτή να ταξιδέψει όμορφα και να συν-κινήσει ψυχές.

Δείτε τη συνέντευξη:

Τεχνική επιμέλεια: Τάσος Πέππας 

Πνευματικά Δικαιώματα: Οποιαδήποτε δημοσίευση ή αναπαραγωγή του βιντεοσκοπημένου υλικού είναι ευγενικό να γίνεται με αναφορά στο κανάλι της Σωφέρ Θεάτρου.